لیشمانیوز جلدی (سالک پوستی) یک بیماری انگلی و بومی است که توسط نیش پشه خاکی ماده انتقال مییابد. این بیماری در خاورمیانه و سراسر جهان مشکلی اساسی برای سلامت جامعه ایجاد نموده و خسارتهایاجتماعیو اقتصادیبسیاری را به کشورها تحمیل کرده است. گسترش این بیماری بهشدت به پارامترهای مکانی، تعاملات فضایی و زیستمحیطی ناقلین (پشه خاکی)، میزبانها (انسان)، مخازن (جونده صحرائی) و محیط طبیعی وابسته است. ناهمگونی در این تعاملات، معمولاً مانع از مدلسازی دقیق این بیماری برای اتخاذ مراقبتهای پیشگیرانه در مناطق مستعد بیماری شده است. مدلسازی عاملمبنا (ABM) میتواند به عنوان یک فناوری نوین برای مطالعه این رفتارها و شبیهسازی گسترش بیماری و تعاملات پیچیده استفاده شود. از تواناییهای سیستمهای اطلاعات مکانی (GIS) نیز میتوان جهت تسهیل در گردآوری، تحلیل و نمایش اطلاعات بیماری استفاده کرد. از اینرو، مشارکت این مقاله، ترکیب GIS، ABM و یک مدل همهگیر و بهبودیافته SEIR در راستای کشف الگوی گسترش بیماری سالک پوستی است. جهت ارزیابی مدل پیشنهادی، از دادههای شهرستان مراوهتپه در استان گلستان که یکی از نواحی آلوده این بیماری در کشور ایران بهشمار میرود، استفاده گشت. با استفاده از شبیهسازیها و نماهای انجامشده در این پژوهش، نتایج مدل پیشنهادی نشان داد که چگونه بیماری سالک پوستی میتواند در بخشهای مختلف منطقه مورد مطالعه با شرایط زیستمحیطی و اجتماعی متفاوت، گسترش یابد. یافتههای این تحقیق بیانگر آن است که گسترش بیماری بیشتر در نواحی خشک و کم ارتفاع، مجاور رودخانهها و مناطق پرجمعیت اتفاق میافتد. محدود نمودن فعالیت انسانها در روستاها میتواند باعث کاهش شدت آلودگی گردد. بهعلاوه، نتایج نشان داد که گسترش زمانی این بیماری نیز دارای الگوی خاصی است؛ بهطوری که بیشترین موارد بروز بیماری در نیمه دوم سال رخ میدهد. این یافته میتواند به دلیل وجود دوره نهفتگی برای این بیماری و عدم فعالیت پشههای خاکی در فصول سرد سال باشد. در نتیجه، با استفاده از الگوهای بهدست آمده، میتوان رفتارهای کنترلی را در راستای پیشگیری از این بیماری اجرا نموده و تأثیر هریک را بهدست آورد. از این رو، با ارائه تصویری از نحوه انتشار این بیماری و انجام سناریوهای متفاوت، میزان تأثیرگذاری اقدامات کنترلی در کاهش و کنترل بیماری، نمایش داده شد. این پژوهش میتواند منجر به فهم بهتر پویایی گسترش بیماریهای همهگیر و اتخاذ تصمیمات بهتر جهت پیشگیری و کنترل آنها گردد.
Tabasi M, Alesheikh A A. Development of an Agent-Based Model for Simulation of the Spatiotemporal Spread of Leishmaniasis in GIS (Case Study: Maraveh Tappeh). JGST 2019; 8 (3) :113-131 URL: http://jgst.issgeac.ir/article-1-766-fa.html
طبسی محمد، آل شیخ علی اصغر. توسعه روشی عامل مبنا برای شبیه سازی گسترش مکانی زمانی بیماری سالک در محیط GIS (مطالعه موردی: شهرستان مراوه تپه). علوم و فنون نقشه برداری. 1397; 8 (3) :113-131
