بیماریهای همهگیر مشکلات اقتصادی و بهداشتی بسیاری به همراه دارند. توزیع جغرافیایی این بیماریها فرآیندی مکانی و زمانی است که با درک آن و شناخت عوامل تأثیرگذار بر آن میتوان گام مؤثری برداشت. تبمالت از مهمترین بیماریهای مشترک بین انسان و دام در ایران است. برای درک بهتر همهگیرشناسی این بیماری در شمال ایران، اهداف اصلی این مطالعه بررسی روند سالانه و ماهانه، کشف خوشههای مکانی و مکانی-زمانی و تعیین تأثیر متغیرهای اکولوژیکی است. این تحقیق بر روی 6895 بیمار ثبتشده در سال 95-1388 انجام گرفت. داده‌های بیماری با 12 پارامتر محیطی در استانهای گلستان، مازندران و گیلان به تفکیک شهرستان به صورت ماهانه جمع‌آوری شدند. موران عمومی جهت بررسی خودهمبستگی مکانی استفاده شد. برای کشف خوشههای مکانی از موران محلی و اسکن مکانی و برای خوشههای مکانی-زمانی از اسکن مکانی-زمانی نرم‌افزار SaTScan استفاده شده است. همبستگی اسپیرمن برای بررسی تأثیر پارامترهای اکولوژیکی بهکار گرفته شد. نتایج نشان داد تبمالت در شمال ایران توزیعی خوشهای دارد. حداکثر بروز در فصل تابستان(34%) و حداقل آن در زمستان(16%) بود. ماههای اردیبهشت، خرداد، تیر و مرداد با 3396 بیمار، مستعدترین ماه‌ها بودند. در موران محلی شهرهای مینودشت، کردکوی، بندر گز و گلوگاه مناطق high-high، لاهیجان، آستانه اشرفیه و رشت low-low و شهر شفت high-low شناسایی شد. در اسکن مکانی 10 کلاس کشف شد که بیشتر در گلستان و مازندران قرار داشتند و تنها یک کلاس در گیلان بود. در اسکن مکانی-زمانی 4 کلاس شناسایی شد که مطابق با نتایج اسکن مکانی بود. در تمامی مدت مورد مطالعه، در منطقه خوشهای از بیماری حضور داشت. نتایج بدست آمده از شاخص موران و آماره اسکن فضایی مورد تائید یکدیگر بودند. اسپیرمن نشان داد همبستگی مثبتی بین بروز بیماری با تبخیر، جهت شیب، حداکثر دما، ارتفاع و متوسط دما و ارتباط منفی با بارش، رطوبت و پوشش گیاهی وجود دارد. از این مطالعه برداشت میشود که در شمال ایران از غرب به شرق شاهد افزایش بروز هستیم. تبمالت در بهار و تابستان در مناطق کوهستانی که آب‌وهوای گرم و خشک دارند بیشتر است.
Seyedalizadeh N, Alesheikh A A, Ahmadkhani M. Spatio-temporal and Ecological Analysis of Brucellosis in North of Iran. JGST 2019; 8 (4) :221-231 URL: http://jgst.issgeac.ir/article-1-821-fa.html
سید علیزاده نادیا، آل شیخ علی اصغر، احمدخانی محسن. تحلیل مکانی-زمانی و اکولوژیکی بیماری تب مالت در شمال ایران. علوم و فنون نقشه برداری. 1398; 8 (4) :221-231
