کیفیت زندگی به مفهوم توانمندی محیط برای فراهم آوردن و پاسخگویی به نیازهای مادی و معنوی افراد جامعه و در برگیرندهی مفاهیمی همچون رفاه فردی، اجتماعی و عدالت فضایی، بهعنوان ابزاری کارآمد همواره موردتوجه مدیران و برنامه ریزان شهری بوده است. مبنای ارزیابی بسیاری از مطالعات کیفیت زندگی شهری، بر اساس دو رویکرد عینی و ذهنی است. رویکرد عینی مبتنی بر شاخصهای محیط فیزیکی و اجتماعی کیفیت زندگی و رویکرد ذهنی مبتنی بر دیدگاه ساکنین و میزان رضایت آنها از کیفیت زندگیشان میباشد. این پژوهش با هدف ارزیابی کیفیت عینی زندگی شهری، شناخت ابعاد و شاخصهای مؤثر بر آن انجامشده است و سعی شده است با بیان مفهوم کیفیت زندگی، شناسایی ابعاد و شاخصهای تأثیرگذار، نحوهی ارتباط این شاخصها و همچنین نحوهی سنجش آنها در محیط شهری، مورد بررسی قرار گیرد. شاخصهای این پژوهش، شامل سه بٌعد اجتماعی-اقتصادی، زیستمحیطی و عدالت فضایی است. ارزیابی بٌعد اجتماعی-اقتصادی با استفاده از دادههای آماری و روش تحلیل عاملی، صورت گرفته است. همچنین بهمنظور ارزیابی بعد زیستمحیطی با استفاده از تصاویر ماهوارهای و دادههای مکانی، نقشههای مربوط به شاخصهای سبزینگی، دمای سطح زمین، آلودگی هوا و آلودگی صوتی استخراج شد و از تلفیق آنها شاخص نهایی بٌعد زیستمحیطی کیفیت زندگی، به دست آمد. بهمنظور ارزیابی بٌعد عدالت فضایی، از دو شاخص دسترسی و اختلاط کاربری استفاده شد و به کمک این دو شاخص، توزیع یکنواخت و دسترسی به کاربریهای خدمات شهری، اندازهگیری شد. در نهایت بهمنظور ارزیابی شاخص نهایی کیفیت زندگی شهری و همچنین رتبه دهی به محله های شهر، از روش TOPSISبه عنوان یکی از روشهای تصمیمگیری چندمعیاره استفادهشد. برای بررسی میزان ارتباط شاخص نهایی استخراجشده برای هر بٌعد از کیفیت زندگی، از تحلیل همبستگی پیرسون استفاده شد. نتایج نشاندهندهی وجود همبستگی بین شاخص اجتماعی-اقتصادی با شاخص عدالت فضایی (۵۴۳/۰) و زیستمحیطی (۴۱۵/۰) است. بنابراین برای ارتقاء شاخص کیفیت زندگی شهروندان، لازم است تغییراتی در جهت بهبود ابعاد عدالت فضایی و محیط زیست، صورت گیرد. در واقع ایجاد تغییرات اساسی و بهبود شرایط زیست محیطی و افزایش سطح دسترسی به خدمات، می تواند به عنوان راهکاری برای ترغیب به سکونت افراد با سطح اجتماعی- اقتصادی مناسب در مناطقی شود که در حال حاضر به دلیل فقدان این شاخص ها مورد توجه این قشر از شهروندان قرار نگرفته اند.
Hosseini Abbas abadi M, Taleai M. Evaluate the Quality of Urban Life based on the Spatial and Census Data. JGST 2017; 6 (4) :41-55 URL: http://jgst.issgeac.ir/article-1-441-fa.html
حسینی عباس ابادی محمد، طالعی محمد. ارزیابی کیفیت زندگی شهری مبتنی بر داده های آماری و مکانی. علوم و فنون نقشه برداری. 1396; 6 (4) :41-55